Training voor schoolteams: Executieve functies op school

Executieve  functies  op  school:  training  voor  schoolteams

Wat zijn executieve functies? 

Als je moeite hebt met het richten en vast houden van je aandacht, met het beheersen van je emoties, met het plannen van je werk en met het onthouden van informatie in de juiste volgorde, dan lukt het niet goed op school. Je werkgeheugen laat je in de steek, je boze of verdrietige gevoel wordt je te gauw de baas en je krijgt je werk niet goed af. 

Bovengenoemde vaardigheden hebben betrekking op het vermogen om jezelf te sturen. Deze vermogens hangen samen met neuropsychologische processen (de ontwikkeling van ons brein). Psychologen noemen deze vermogens onze executieve functies. Wanneer we opgroeien, hebben we het vermogen deze functies steeds beter te ontwikkelen; vergelijkbaar met bijvoorbeeld onze taalontwikkeling. 

Van groot belang is dat we op de goede manier gestimuleerd worden door onze (leer)omgeving, ondersteund worden en dat we op de goede manier kunnen oefenen. Ook als je in aanleg over een aantal zwakke executieve functies beschikt, kun je deze functies door goede ondersteuning van ouders en leerkrachten en door goed oefenen aanzienlijk versterken. Juist op de basisschool is dit van belang, omdat het brein van kinderen dan sterk in ontwikkeling is en je dus de goede vaardigheden aan kunt leren.

EF

Professionalisering van de leerkracht

De training van Dekker&Dooyeweerd is gericht op verdere professionalisering van de leerkracht. Dekker&Dooyeweerd biedt schoolteams de mogelijkheid om in drie bijeenkomsten (van drie uur) de bekwaamheid te ontwikkelen om executieve functies bij kinderen te versterken. De inhoud van de trainingen is gebaseerd op recente literatuur over executieve functies (zie literatuurlijst onderaan). 

De trainingen worden verzorgd door Dhr. drs. W. Dekker, gezondheidszorgpsycholoog BIG, orthopedagoog-generalist NVO en kinder- en jeugdpsycholoog NIP en  Mevr. A. Dooyeweerd, MEd, Pedagoog en coach NOBCO en EMCC.

Registerleraar

De training ‘executieve functies op school’ werd in het verleden door Registerleraar gewaardeerd met 29 registeruren.

Inhoud van de trainingen

Bijeenkomst 1
Executieve functies: begripsbepaling, neuropsychologische achtergronden, herkennen van je eigen executieve functies, signaleren van zwakke executieve functies bij kinderen, verkennen diagnostisch materiaal, executieve functies in relatie tot de algehele ontwikkeling van een kind. 

Bijeenkomst 2
Executieve functies: hulpverlening, de leerkracht als coach. Versterken van executieve functies. Werken met een plan van aanpak en het voeren van kindgesprekken. Een goede coach kan op de juiste manier gesprekken voeren en leert kinderen om zichzelf op zwakke punten te verbeteren en om gedrag en emoties te sturen.

Bijeenkomst 3
Executieve functies: plannen van aanpak voor het individuele kind en voor de groep, specifieke oefeningen om executieve functies te verbeteren. Hoe werken school en ouders samen? Kwaliteitsborging m.b.t. executieve functies in de school. 

Zelfstudie voor cursisten 

De zelfstudieuren gelden voor onderstaand boek. 

  • Peg Dawson en Richard Guare. Executieve functies bij kinderen en adolescenten. (Uitgeverij Hogrefe, 2010 en vervolgens ongewijzigde druk tot en met 2016)
  • Voorbereiding voor Bijeenkomst 1: Hoofdstuk 1 tot en met 3. Pagina: 9-59
  • Voorbereiding voor Bijeenkomst 2 : Hoofdstuk 4 . Pagina 61-86. Hoofdstuk 7,8,9,10. Pagina 141-177
  • Voorbereiding voor Bijeenkomst 3 : Hoofdstuk 5 en 6.Pagina 87-139
  • Bespreken van de literatuur tijdens de bijeenkomsten
  • De cursisten geven vooraf schriftelijk antwoord op de volgende vragen: 
  1. Wat spreekt je aan in de gelezen literatuur? 
  2. Wat kun je hiermee in de dagelijkse onderwijspraktijk? 
  3. Aanvullende suggesties en/of verbeteringen? 

Afsluitende opdracht na bijeenkomst 3: 

De cursisten schrijven een reflectieverslag over hun handelingsbekwaamheid op het gebied van signalering en hulpverlening bij kinderen met zwakke executieve functies. Ze geven ook aan hoe zij dit in hun school als team willen implementeren en borgen. 

Volledige literatuurlijst waarop de cursus Executieve Functies op school is gebaseerd: 

  • Peg Dawson en Richard Guare. Executieve functies bij kinderen en adolescenten. (Uitgeverij Hogrefe, 2010 en vervolgens ongewijzigde druk tot en met 2016)
  • Peg Dawson en Richard Guare. Slim maar…help kinderen hun talenten te benutten door hun executieve functies te versterken.(Amsterdam: Uitgeverij Hogrefe, 2009)
  • Diana Smidts en Mariëtte Huizinga. Gedrag in uitvoering: Over executieve functies bij kinderen en pubers.  (Uitgeverij Nieuwezijds, 2011).
  • S.E. Gathercole & T. Alloway De invloed van het werkgeheugen op het leren. SWP Amsterdam 2013.
  • M. Mens e.a. Breinsleutels ( CED 2013)
  • M. Boonstra e.a. Breinsleutels- Het jonge kind ( CED 2014)
  • Esther ten Brink en Albert Ponsioen Zelfregulatie (Uitgeverij Lannoo Campus 2014)
  • Marthe van der Donk e.a. Beter bij de les (Uitgeverij Lannoo Campus 2015)
  • Marcel van de Wiel. Executieve functies in de klas. Maak leren sterk. (2016 Instondo )
  • Monique Thoonsen en Carmen Lamp: wiebelen en friemelen in de klas. Oefeningen voor inspanning en ontspanning. Boek over zintuiglijke prikkelverwerking /sensorische informatieverwerking. (Uitgeverij Pica 2015).